Başarmak için çabalarken, başarılı olma yöntemleri mi yoksa başarısızlığın nedenleri mi sizi daha çok ilgilendiriyor? Eğer yalnızca başarı yöntemlerini inceleyip başarısız olasılıkları görmezden geliyorsanız survivorship bias, yani hayatta kalma yanılgısı yaşamanız mümkün. Peki, survivorship bias nedir ve günlük hayatta hangi olumsuzluklara sebep olabilir? İşte tüm merak edilenler!
Başarılı olmak için çabalayanlara hep başarılı insanların öyküsü anlatılır. Motivasyon konuşmalarının odağında hep başaranlar vardır. Başarısız olanlar, kaybedenler ya da beceremeyenler nedense göz ardı edilir ya da görülmek istenmez. İşte survivorship bias da tam olarak bununla ilgili. Survivorship bias kavramını; hayatta kalmaya ya da başarmaya odaklanırken, başarısızlıkları ya da olumsuz ihtimalleri göz ardı etme yanılgısı olarak açıklayabiliriz. Hâlbuki göz ardı edilen ihtimaller bazen hayati önem taşıyabilir. Bu yazıda sizler için survivorship bias kavramına, bu kavramın tarihsel arka planına ve bu gündelik hayattaki yansımalarına yer verdik.
Survivorship Bias Tarihçesi
İkinci Dünya Savaşı (1939-1945) yıllarına gidelim. Hava muharebeleri savaşın gidişatını belirliyor. Böyle bir ortamda ülkelerin, savaşta üstün konuma geçmek için çeşitli stratejiler ve yollar denediğine tanık oluyoruz. Özellikle hava savaşlarını kazanmak için mühendisler, bilim insanları ve çeşitli uzmanlar iş başında. Macar asıllı matematikçi Abraham Wald da bu uzmanlardan birisi.
Abraham Wald
Yahudi bir Macar olan Abraham Wald, Avusturya’da maruz kaldığı ayrımcılık ve şiddet üzerine Amerika Birleşik Devletleri’nde davet ediliyor. Çalışma yıllarını New York’taki Columbia Üniversitesi’nde geçiren Wald’ın İkinci Dünya Savaşı çekişmelerinde rol oynadığını biliyoruz. Survivorship bias, onun en önemli çalışmalarından birisi olarak kabul görüyor. Bunun yanı sıra Wald; istatistik, analiz ve ekonomi çalışmalarıyla tanınıyor.
Bombardıman Uçaklarındaki Hasarlar
İkinci Dünya savaşı yıllarında bombardıman uçakları hayati önem taşıyordu. Hâliyle bu uçakların minimum hasar alması için çalışmalar yapılmalıydı. Amerikan bombardıman uçakları da muharebe esnasında alınan hasarlardan muzdaripti. Columbia Üniversitesi’ne bağlı Abraham Wald’ın da bulunduğu bir grup, bombardıman uçakları kaybını en aza indirmek için araştırmalara başladı. Bu çalışmaya göre:
- Muharip uçakların hasar aldığı bölgeler incelendi.
- Uçakların, daha az hasar alan bölgelerine zırh güçlendirmesi yapılması tavsiye olundu.
Çalışmanın sonuçları Amerikan ordusunun planlarıyla çelişiyordu. Hava Kuvvetleri, uçakların daha çok hasar alan bölgelerinin güçlendirilmesi gerektiğini savunmuştu. Abraham Wald’ın ekibi ise yalnızca çatışmadan sağ çıkan uçakların değil, hasar alıp düşen uçakların da dikkate alınmasını öngörmüştü. Vurulan ve düşen uçaklar hayati bölgelerinden hasar almıştı. Çatışmadan sağ çıkan uçaklar ise bu hayati bölgelerden hasar almadıkları için dönebilmişlerdi. Bu nedenle dönen uçakların, daha az hasar alan kısımları güçlendirilmeliydi.
İstatistiklerin Haklılığı
Tarih, Abraham Wald ve ekibini haklı çıkardı. Onların çalışmaları henüz o zamanlar yeni yeni başlayan operasyonel araştırmalar alanında ufuk açmıştı. Daha sonraları bu çalışmalar, istatistik alanında yapılacak olan yeni çalışmalara öncülük etti. Tarihin bir cilvesi olsa gerek, Wald ve eşi ironik ve trajik biçimde bir uçak kazası esnasında hayatlarını kaybettiler.
Günümüzde Survivorship Bias
Survivorship bias ile hayatımızın pek çok alanında karşı karşıya gelebiliriz. En basit örnek olarak başarı için çalışmaya başlayan insanların genellikle çalıştıkları alandaki en başarılı insanları kendilerine örnek almalarını gösterebiliriz. Bu aslında iyi bir motivasyon kaynağı ve itici güç olabilir. Bu noktada unutulmaması gereken başarısız ihtimallerin de var olduğudur. Söz gelimi bir şirket, bütün olumsuzlukları aşıp başarılı bir konuma gelmiş olabilir. Bu şirketin aksine, engellere takılan ve başarılı olamayan binlerce şirket ve işletme de vardır. Bu noktada başarısız olan örneklerin de enine boyuna incelenmesi ve araştırılması gerekir. Ancak bu şekilde daha gerçekçi bir hedef ve plan çizilebilir.
Survivorship bias, olayları algılarken yanılmamıza ve hatalı seçimler yapmamıza sebep olur. Bir nevi başarı sarhoşluğudur. Başarısızlıkların, yenilgilerin ve kaybedişlerin arkasındaki gerçeği gizler. Başarmanın cazibesi o kadar kuvvetlidir ki başarısızlık ihtimalleri bu cazibenin karşısında sönük kalır. Bu cazibeye yakalanmamak ve survivorship bias yaşamamak için olaylara bütüncül bir bakış açısıyla bakılmalıdır. Saklı ihtimallerin, reel durumların ve olası başarısızlık senaryolarının tek tek hesaplanması gerekir. Hedefler ve idealler planlanırken ne kadar eleştirel ve sorgulayıcı bir tavır takınılırsa bu hesaplamaları yapmak o kadar kolaylaşacaktır.
Kaynak:
https://en.wikipedia.org/wiki/Abraham_Wald
https://en.wikipedia.org/wiki/Survivorship_bias#In_business,_finance,_and_economics
