Dünya Covid-19 pandemisi ile sarsılırken aslında evlerimizin konuşamayan ve kendilerine has karakterleri olan bireyleri kedilerin uzun zamandır bilinen rahatsızlıklarından biri olan Corona konusunda farkındalık ucu biz insanlara dokununca daha artmaya başladı.
Corona virüsü insanlar haricinde kedilerde de sıkça karşılaşılan virüs çeşitleri arasında yer almaktadır. Feline İnfectious Peritonitis (FİP) olarak bilinen Kedilerin Enfeksiyöz Peritonitisi, Corona virüsünün orijinal halini oluşturmaktadır. Kedilerde ölümcül bir hastalık olan bu rahatsızlık, sıklıkla karşılaşılmaktadır. Mutasyona uğramadan öldürücü olma riski ise çok az seviyededir. Corona virüsü kapan kediler %92 ila %98 seviyelerinde basit belirtilerle bu hastalığı atlatmaktadır.
Corona virüsü zoonotik olup, hayvanlardan bulaşarak insanlarda hastalık yapabilir. Detaylı araştırmalar sonucunda, SARS-CoV’un misk kedilerinden, MERS-CoV’un ise tek hörgüçlü develerden insanlara bulaştığı ortaya çıkmıştır. Henüz insanlara bulaşmamış olan ancak hayvanlarda saptanan birçok Corona virüsü mevcuttur.
Corona virüsü, Coronaviridae ailesi içinde yer alırlar. Başlıca dört türde sınıflandırılırlar: Alfa, Beta, Gama ve Delta Corona virüsü. İnsan, yarasa, domuz, kedi, köpek, kemirgen ve kanatlılarda bulunabilmektedirler (evcil ve yabani hayvanlarda).
Bilimsel görüşlere göre Corona virüsü %2 ila %10 oranlarında FIP virüse dönüşür (FIPV).
Bu mutasyonun nasıl gerçekleştiğine dair viroloji bilimi kesin veri sunamamaktadır. Şu halde Corona virüsünü kapan kedilerin %92-%98’i basit belirtilerle hastalığı atlatırken geri kalanlarda hastalık öldürücü FIP’e çevirmektedir. Corona virüsünün mutasyon geçirmiş hali olan FIP virüsü, FIP hastalığına neden olur.
FIP’te genel olarak aşağıdaki belirtiler görülür. Ama bu belirtilerin görülmesi FIP tanısının konulabilmesi için yeterli değildir:
- İştahsızlık ve kilo kaybı
- Ateş
- Halsizlik ve durgunluk
- Karın bölgesinin şişmesi
- Görme sorunları, gözün sulanması ve gözde renk değişimi
- Solunum sorunları ve nezle
- Denge sorunları
- Genel psikolojik durumda değişme, mutsuz ifade
Kedi corona virüsü nasıl bulaşır?
Kedi corona virüsü, virüs bulaşmış dışkı ile temas yoluyla kedilere bulaşan bir virüstür. Bu, birbirlerini temizleyen veya kum kaplarını, mama kaselerini veya temizlik ekipmanını paylaşan kedilerde görülür.
Kedi corona virüsü nasıl kedi enfeksiyöz peritonitine neden olur?
Kedileri ve yavru kedileri etkileyen iki ana kedi corona virüsü türü mevcuttur:
Enterik corona virüsü
“Enterik” corona virüsü esasen bağırsaklarla sınırlıdır. Bağırsaklarda çoğalır ve ishale neden olabilir. Özellikle diğer kedilerle topluluk halinde yaşayan yavru kedilerde görülme ihtimali çok daha yüksektir.
FIP’ye neden olan corona virüsü
“Enterik” corona virüsü esasen bağırsaklarla sınırlıdır. Bağırsaklarda çoğalır ve ishale neden olabilir. Özellikle diğer kedilerle topluluk halinde yaşayan yavru kedilerde görülme ihtimali çok daha yüksektir.
FIP’ye neden olan corona virüsünün halihazırda enterik corona virüsün mutant bir formu olduğu düşünülmektedir. Bilim insanları, nispeten iyi huylu olan corona virüsün ölümcül FIP’ye nasıl dönüştüğünü henüz keşfedememiştir.
Göğüs veya karınlarında sıvı birikebilir – buna “ıslak” FIP denir.
İç organlarında nodüler büyümeler (granülomlar) olabilir – buna “kuru” FIP denir.
Veteriner hekim testler yoluyla kedimde FIP olup olmadığını belirleyebilir mi?
Günümüzde, veteriner hekimler corona virüsünü tespit etmelerini sağlayan özel teknikler uygulayabilmektedir. Bununla birlikte, bu tahliller bağırsaklardaki corona virüsü ile FIP’ye neden olan corona virüsünün ayırt edilmesini sağlamaz. Dolayısıyla bu, FIP için özel bir testin olmadığı anlamına gelir.
Veteriner hekim bu testleri ne zaman yapar?
Veteriner hekim, bu testi hasta bir kediye teşhis koymaya yardımcı olmak için uygular. Veteriner hekim, bu testleri daima yetişkin veya yavru kedinin yaşam ortamı, tüm klinik bulgular ve yapılmış diğer testler dahil çeşitli faktörleri dikkatlice analiz ederek yorumlar.
Virüs ve evcil hayvanlar arasındaki ilişki hakkında daha fazla bilgi verilene kadar,
Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC) aşağıdakileri önerdi:
- Evcil hayvanların insanlarla veya ev dışındaki diğer hayvanlarla etkileşime girmesine izin vermeyin.
- Kedileri diğer hayvanlarla veya insanlarla etkileşime girmelerini önlemek için mümkün olduğunca kapalı tutun.
- Köpeklere tasma takın, diğer insanlardan ve hayvanlardan en az 6 metre koruyun.
- Köpek parklarından veya çok sayıda insanın ve köpeğin toplandığı halka açık yerlerden kaçının.
- Mümkünse, hastayken başka bir evde kalın.
- Evcil hayvanları öpmek veya kendini yalatmak, yiyecek ya da yatakları paylaşmak da dahil olmak üzere evcil hayvanınızla temastan kaçının.
- Hasta olduğunuzda evcil hayvanınıza bakmanız veya hayvanların etrafında olmanız gerekiyorsa, bir maske takın ve onlarla etkileşime girmeden önce ve sonra ellerinizi yıkayın.
Kaynakça:
https://www.royalcanin.com/tr/cats/kitten/feline-infectious-peritonitis
https://www.fanatik.com.tr/new-yorkta-2-kedi-corona-virus-testinde-pozitif-cikti-2138837
