Bedia Muvahhit, tiyatro ve sinema sanatçısıdır. Bazı kaynaklarda adı sahneye çıkan Türk asıllı ilk Müslüman kadın oyunculardan biri olarak geçerken, birtakım kaynaklarda da Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Türk kadın tiyatro oyuncusu olarak adlandırılmaktadır. 16 Ocak 1897 tarihinde İstanbul’da doğan Bedia Muvahhit, 26 yıl önce bugün 20 Ocak 1994 tarihinde İstanbul’da hayatını kaybetmiştir.
Kadıköy Terakki Mektebi ve Notre Dame de Sion Lisesi’nde okuyan, küçük yaşta Fransızca ve Rumca dillerini öğrenen Bedia, öğrenimini sürdürürken o yıllarda kurulan Telefon Şirketi’nde çalışan ilk kadınlardan biri olmuş ve Osmanlı İmparatorluğu döneminde bir kamu kuruluşunda çalışma hakkını elde eden ilk kadın grubu içerisinde yer almıştır. 1910’lu yıllarda İstanbul’da yayımlanmaya başlayan Kadınlar Dünyası ve bu derginin kurduğu Osmanlı Müdafaa-i Hukuk-u Nisvan Cemiyeti* kadınların çalışma hayatına katılmaları için başarılı kampanyalar organize etmişlerdir. Bu kampanyaların bir tanesinin sonucunda da, Bedia Muvahhit’in içlerinde yer aldığı ilk Müslüman kadın grubu Telefon İdaresi’nde çalışmaya başlamıştır.
Sanat yaşamının 1908’de yılında başladığı söylenmektedir. Günümüzde ”İstanbul Şehir Tiyatroları” olarak bilinen Dârülbedayi’ye 1914 yılında girmiştir. 1918 yılında sanatçı Ahmet Refet Muvahhit ile evlenmiştir. İlk filmi, 1923 yılında Muhsin Ertuğrul’un teklifiyle başladığı Halide Edip Adıvar’ın Ateşten Gömlek romanından sinemaya uyarlanan filmdir. Bu filmde canlandırdığı Ayşe karakteri ile Türk sinemasının Neyyire Neyir’le birlikte ilk kadın oyuncularından biri olmuştur.
1923’te, Ceza Kanunu adlı oyunla sahneye çıkmasıyla tiyatro yaşamı başlamıştır. Sanat yaşamı boyunca 200’ün üzerinde oyunda ve sayısız sinema filminde rol alan Bedia Muvahhit, 1927 yılında ilk eşinin ölümünün ardından piyanist Ferdi von Statzer ile ikinci evliliğini yapmıştır. 1951 yılında eşinden ayrılan sanatçı, 1975 yılında Şehir Tiyatroları’ndan emekli olmuş ve 1987 yılında Devlet Sanatçısı unvanını almıştır.
Anısını yaşatmak adına, 1995 yılından itibaren İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları ve Türk Kadınlar Birliği tarafından Şehir Tiyatroları bünyesinde ilk önemli rolünü oynayan genç kadın sanatçılara “Bedia Muvahhit Tiyatro Ödülü” verilmeye başlanmıştır.
Atatürk’ün emriyle sahneye çıkan ilk Türk kadın tiyatro oyuncusu
Mustafa Kemal Atatürk, Cumhuriyetin kuruluşundan sonra, 1923 yılının yaz aylarında İzmir’i ziyaret etmiş ve İzmir’de turnede bulunan Dârülbedâyi kadrosu kendisini oyunlarına davet etmek için ziyaretine gitmişlerdir. Gidenler arasında tiyatronun ünlü aktörü, Bedia Muvahhit’in ilk eşi Ahmet Refet Muvahhit Bey de varmış. Bedia Hanım eşine “Ben de Paşa’yı tanımak istiyorum, beni de ziyaretine götürün.” demiş. Bedia Hanım oyunculukla ilgisi olmadığı halde o yıl çekilen Ateşten Gömlek filminde başrollerden birini oynamıştı. Mustafa Kemal Atatürk, Dârülbedâyi’den gelen ziyaretçilerini büyük bir nezaketle karşılamış ve “Bu akşam oyununuza bir şartla gelirim.” diyerek söze başlamış ve sözlerini Muvahhit Bey’i işaret ederek “Eşiniz rollerden birini oynarsa…” diyerek bitirmiş. Davet edildiği oyundaki bütün kadın rolleri o yıllarda adet olduğu üzere Ermeni oyuncular tarafından oynanıyormuş. Bedia Muvahhit o gece İzmir’de ister istemez rollerden birini oynamak zorunda kalmış.
Oyun sonrasında Mustafa Kemal oyuncuları tek tek tebrik etmiş. Sonrasında, Bedia Hanım’a dönerek “Bundan sonra güzel Türkçemizi sizin gibi yetenekli hanımların ağzından duymak istiyorum. Daha önce gördüğüm Ateşten Gömlek filminde çok başarılıydınız. Bu başarınızı tiyatro sahnelerine de taşımanız gerekmektedir.” diye bir çeşit emir vermiş. Böylelikle İzmir’de o gece bir tarih yazılmış ve Müslüman Türk kadınları için tiyatro sahnesinin yolları açılmış.
(Kaynak: Haldun Dormen)
Rol aldığı filmler: Ateşten Gömlek, İstanbul Sokaklarında, Karım Beni Aldatırsa, Beklenen Şarkı, Paydos, Yaşlı Gözler, Son Beste, Gülmeyen Yüzler, Çapkınlar, Gönül Ferman Dinlemez, Bir Gecelik Gelin, Belalı Torun, Barut Fıçısı, Genç Kızlar, İstanbul Kaldırımları, Kaynana Zırıltısı, Manyaklar Köşkü, Gençlik Rüzgarı, Halk Çocuğu, Anasının Kuzusu, Gel Barışalım, Sarı Kızla Kopuk Ahmet, Hizmetçi Dediğin Böyle Olur, Hep O Şarkı, Sevinç Gözyaşları, Bozuk Düzen, Aşkın Gözyaşları, Çalıkuşu, Sokak Kızı, O Kadın, Sevgilim Artist Olunca, Şoförün Kızı, Evlat Uğruna, Sen Benimsin, Zehirli Hayat, Dünyanın En Güzel Kadını, Katip, Ateşli Çingene, Esmerin Tadı Sarışının Adı, Lekeli Melek, Son Mektup, Tatlı Sevgilim, Yumurcak
Rol aldığı bazı oyunlar: Hisse-i Şayia, Taş Parçası, Aktör Kin, Yorgaki Dandini, Hamlet, Devlet Kuşu, On İkinci Gece, Matmazel Julie, Aynaroz Kadısı, Hortlaklar, Mürai, Tersine Akan Nehir, Bir Kavuk Devrildi, Venedik Taciri, Fermanlı Deli Hazretleri, Mum Söndü, Bir Ölü Evi, Otello, Kafes Arkasında, Kafatası, Lüküs Hayat, Yarasa, Müfettiş, Saz-Caz, Mırnav, Ayaktakımı Arasında, Tebeşir Dairesi, Ahududu, Küçük Şehir, Oyun İçinde Oyun, Deli Saraylı, Kibarlık Budalası, Sana Rey Veriyorum, Deli Dolu, Suç ve Ceza, Çifte Keramet, Dama Çıkmış Bir Güzel, Gecikenler
*Osmanlı Müdafaa-i Hukuk-u Nisvan Cemiyeti: Osmanlı kadınlarının haklarını savunmak amacıyla 1913 yılında kurdukları feminist cemiyet.
Kaynakça: Wikipedia , İstanbul Kadın Müzesi , Bedia Muvahhit Tiyatro Ödülleri
